Γιάννης Δ. Παπαδομαρκάκης
Και ξαφνικά οι τράπεζες βρέθηκαν να είναι ο μεγαλύτερος ιδιοκτήτης ακινήτων στην Ελλάδα, καθώς το συντριπτικό μέρος των εξασφαλίσεων έναντι των δανείων που έχουν εκχωρήσει -άνω του 85%-αφορούν σε οικιστικά και επαγγελματικά ακίνητα.
Παρά τις όντως φιλότιμες προσπάθειες να αντιστραφεί αυτή η εξέλιξη, χωρίς να αναγκαστούν να οδηγηθούν σε νέα ανακεφαλαιοποίηση, ο αριθμός των ακινήτων που περιέρχονται στους ισολογισμούς τους (REOs) τείνει αυξανόμενος. Και η τάση αυτή για να ανατραπεί απαιτεί μια σειρά από ενέργειες, καλή θέληση, αλλαγή νοοτροπίας, θεσμούς και εργαλεία.
Τα τελευταία υπάρχουν και δημιουργούνται εύκολα από τη σύγχρονη τεχνολογία. Το θεσμικό πλαίσιο έχει διαμορφωθεί αρκετά κοντά στις απαιτήσεις των καιρών και του μεγέθους του προβλήματος. Η θέληση είναι κάτι που διαμορφώνεται ή φθάνεις στο σημείο να σου επιβληθεί. Οσο για την αλλαγή νοοτροπίας, αυτή για να χτιστεί απαιτεί τη γεφύρωση του χάσματος ανάμεσα στο χθες και το αύριο.
Κάθε τομή έχει κερδισμένους και χαμένους.
Και οι τράπεζες δεν έχουν μάθει να χάνουν, παρά το γεγονός ότι δέκα χρόνια μετά την πιστωτική κρίση είναι πλέον εμφανείς οι επιπτώσεις στην αγορά χρέους. Οφείλουν όμως να προσαρμοστούν στα δεδομένα των καιρών και να πράξουν ανάλογα.
Ποια είναι αυτά τα δεδομένα;
· Η συρρίκνωση του τραπεζικού δανεισμού. Καθώς οι τράπεζες κλήθηκαν να διορθώσουν τους ισολογισμούς τους, δόθηκε χώρος σε ιδιώτες θεσμικούς επενδυτές να καλύψουν το κενό της χρηματοδότησης εταιρειών μεσαίας κλίμακας που αναζητούσαν κεφάλαια για αναχρηματοδότηση υφιστάμενου δανεισμού, αλλά και επέκταση δραστηριοτήτων.
· Οι αποδόσεις. Η αγορά του ιδιωτικού χρέους συνδυάζει ανώτερη προστασία έναντι των ομολόγων και αποδόσεις που υπερβαίνουν εκείνες –ορισμένων- δεικτοβαρών μετοχών και σταθερού εισοδήματος. Έτσι, το ιδιωτικό χρέος απέκτησε θέση στις επίσημες επενδυτικές συστάσεις (μοντέλα κατανομής επενδύσεων) προς θεσμικά χαρτοφυλάκια.
· Οι νέοι παίκτες. Το 54% των θεσμικών έχει ήδη εντάξει στο χαρτοφυλάκιο του επενδύσεις σε ιδιωτικό χρέος, και ένα 13% το εξετάζει ως στρατηγική διαφοροποίησης.
· Οι προσδοκίες. Για το συγκεκριμένο περιουσιακό στοιχείο γίνεται λόγος για τα ίδια επίπεδα, τις υψηλότερες αποδόσεις βραχυπρόθεσμα, με τις αποδόσεις των εταιρειών επιχειρηματικών συμμετοχών (Private Equity).
· Οι περιοχές. Γεωγραφικά το επίκεντρο της ιδιωτικής χρηματοδότησης παραμένει στις ΗΠΑ, τα στοιχεία όμως δείχνουν ότι οι κινητήρες ανάπτυξης της συγκεκριμένης αγοράς θα βρίσκονται στην Ευρώπη, τουλάχιστον για μία ακόμη πενταετία.
Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα χρειάστηκε ήδη μια πενταετία για να συνειδητοποιήσει ότι το πρόβλημα των NPLs είναι κατ’ ουσία ζήτημα εξασφαλίσεων. Δηλαδή ακινήτων. Και όταν μιλάμε για ακίνητα δεν αναφερόμαστε στο κόστος διαχείρισης και νομιμοποίησης αυθαιρέτων. Χωρίς αυτά να αποτελούν ζητήματα ήσσονος σημασίας.
Σε επίπεδο μεγάλης εικόνας αυτό καταγράφεται στη θέση υψηλόβαθμου στελέχους που σημείωνε πρόσφατα ότι «έφτασε το τμήμα Risk να καθορίζει πλέον κάθε κίνηση του Χρηματοπιστωτικού Ιδρύματος».
Η μετατόπιση αυτή του βάρους λήψης αποφάσεων αποτελεί σαφή ένδειξη αλλαγής προσανατολισμού της ελληνικής αγοράς, η οποία αποκτά πιο «επαγγελματικό» προφίλ. ‘Ηδη δημιουργούνται νέες υποαγορές, εξειδικευμένες υπηρεσίες, προσαρμογή και αφομοίωση νέων τεχνολογιών. Μια ενστικτώδης στροφή των επαγγελματιών στην κατεύθυνση της ενεργούς διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων (asset management). Μένει η τράπεζα να επαναπροσδιορίσει το ρόλο της στην εποχή της οικονομίας του διαμοιρασμού.
Ενας από τους ρόλους που καλείται να διεκπεραιώσει το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι η «οργάνωση» της ιδιοκτησίας και η μεταβίβασή της σε θεσμικούς επενδυτές. Η διαμεσολάβηση αυτή δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητο εγχείρημα, καθώς προϋποθέτει την επίλυση της σύνθετης «διαδικασίας ολοκλήρωσης μιας πράξης». Της δημιουργίας δηλαδή, αλλά και της εφαρμογής αυτοματοποιημένων υπηρεσιών, που θα εξασφαλίζουν το deal.
Αν αυτό στις παρούσες συνθήκες δεν οδηγεί σε αδιέξοδο, το κόστος του εκτιμάται σε περισσότερα από €10 δισ. Το ποσό αυτό συμπίπτει με το κενό που τις «χωρίζει» στη διαπραγμάτευση με τους υποψήφιους αγοραστές κόκκινων χαρτοφυλακίων, αλλά και το ποσό που το ΔΝΤ εκτιμά… αναγκαίο για πιθανή νέα ανακεφαλαιοποίηση των συστημικών τραπεζών.
Στον αντίποδα, δεν μπορεί να θεωρήσει κάποιος τυχαίο το γεγονός ότι, οι έξι μεγαλύτερες τράπεζες της Ευρώπης, αντί να επιμείνουν στη λύση αυτής της άσκησης, θα επιχειρήσουν να θέσουν σε πιλοτική λειτουργία -μέσα στο 2018- πλατφόρμα ηλεκτρονικού νομίσματος.
